در این مقاله قصد داریم در مورد دو گونه خوراکی محبوب در سراسر دنیا با شما صحبت کنیم. قهوه و کاکائو (cacao). هر کدام ویژگیها، طعمها و فواید خاص خود را دارند و سفر طول و درازی را می پیمایند تا به دست ما برسند. دو خوراکی که ریشه در تاریخ و فرهنگهای مختلف دارند و به عنوان بخشی جداییناپذیر از زندگی روزمره بسیاری از مردم محسوب میشوند.با کافی ونتو همراه باشید تا بیشتر مورد کاکائو و شباهت ها و تفاوت های آن با قهوه بدانیم. خواندن این مطلب برای عاشقان قهوه، کاکائو و شکلات قطعاَ جذاب خواهد بود.
-
قهوه و کاکائو
قهوه
درختان قهوه درختان کوچکی با بیش از ۱۲۰ گونه هستند که محصول آنها میوه ها (گیلاس) کوچکی است که دانه قهوه در درون آن قرار دارد. دو گونه پرطرفدار قهوه، عربیکا و روبوستا هستند.
درختان قهوه با برگ های سبز رنگ پوشیده شده اند که به صورت جفت در مقابل یکدیگر رشد می کنند و دانه های قهوه در امتداد شاخه ها پدید می آیند. اکثر درختان یک برداشت اصلی در سال دارند که بر اساس چرخه بارندگی انجام می شود چرا باعث شکوفه دادن درختان می شود.
فرآوری قهوه به معنای از بین بردن تمام لایههای گیلاس قهوه است که منجر به تولید دانه خام و سبز قهوه میشود که کشاورز به روست کنندههای قهوه میفروشد.
پس از تمیز کردن و پردازش، قهوه برشته می شود. در این مرحله، ساختار شیمیایی دانه قهوه به سرعت تغییر می کند. این ساختار شیمیایی همان عاملی است که باعث پدیدآمدن عطر و طعم در قهوه می شود. دانه های برشته شده قهوه، همان محصولی می شود که همه با آن آشنا هستند.
کاکائو
Theobroma Cacao، نام گیاه شناسی درخت محبوب کاکائو است. ریشه این نام از یونانی است و به معنای “غذای خدایان” است. برخلاف درختان کوچکتر قهوه، درختان کاکائو می توانند تا ۱۲ متر رشد کنند. حدود چهار سال طول می کشد تا درختان، میوه ای به شکل غلاف های دراز تولید کنند که پس از آن می توانند سالانه تا ۷۰ غلاف تولید کنند.
در هر غلاف کاکائو تخم مرغی شکل حدود ۲۰-۴۰ دانه کاکائو وجود دارد که در فرآیند شکلات سازی استفاده می شود. اطراف هر دانه خمیر سفید شیرین است. برای تولید شکلات، این قسمت دور ریخته می شود.
بعد از اینکه دانه های کاکائو تمیز شدند، می توان آنها را از طریق پرس سرد یا برشته کردن پردازش کرد.
تاریخ پیدایش قهوه و کاکائو
یکی از مشهورترین افسانهها در مورد کشف قهوه، داستان یک چوپان اتیوپیایی است که متوجه رفتار پرانرژی گوسفندهایش پس از خوردن دانههای یک گیاه شد. او نیز از این دانهها خورد و متوجه تأثیر تحریکآمیز آن بر خود شد البته این یک افسانه است که شواهد معتبری برای اثبات آن وجود ندارد اما اولین شواهد کشت و مصرف قهوه به یمن بازمیگردد. در قرن نهم میلادی، یمنیها به روش برشته کردن و دم کردن دانههای قهوه پی بردند و از آن نوشیدنی تهیه میکردند. با گذشت زمان، قهوه از طریق تجارت دریایی به سایر نقاط جهان از جمله اروپا، خاورمیانه و آسیا گسترش یافت.
کاکائو در تمدنهای باستانی آمریکای مرکزی، به ویژه آزتکها و مایاها، از اهمیت بالایی برخوردار بود. آنها از دانههای کاکائو برای تهیه نوشیدنیهای تلخ و کفآلود استفاده میکردند که به عنوان هدیه به خدایان تقدیم میشد. با فتح آمریکا توسط اسپانیاییها، کاکائو به اروپا راه یافت. اسپانیاییها از دانههای کاکائو برای تهیه نوشیدنیهای شیرین و خوش طعم استفاده میکردند و به تدریج آن را در سراسر اروپا محبوب کردند. در قرنهای بعدی، کاکائو دستخوش تغییرات فراوانی شد و به شکلات امروزی تبدیل شد. اضافه شدن شکر، شیر و سایر طعمدهندهها به کاکائو، آن را به یک لذت شیرین و محبوب در سراسر جهان تبدیل کرد.
شباهت و فرق منطقه رشدکاکائو با قهوه
کاکائو و قهوه هر دو محصولات کشاورزی ارزشمندی هستند که در مناطق گرمسیری رشد میکنند و نقش مهمی در فرهنگ و اقتصاد بسیاری از کشورها دارند. با این حال، شرایط رشد ایدهآل و مشخصات مناطق کشت این دو محصول تفاوتهای قابل توجهی دارند.
شباهتهای منطقه رشد قهوه و کاکائو
- هم کاکائو و هم قهوه در مناطق گرمسیری رشد میکنند. آن ها به دمای بالا، رطوبت زیاد و بارندگی منظم نیاز دارند.
- هر دو محصول به خاک غنی و حاصلخیز نیاز دارند.
- هر دو محصول میتوانند در ارتفاعات مختلف رشد کنند، اما اغلب در مناطق پستتر و گرمتر کشت میشوند.
- در بسیاری از مناطق، کشت کاکائو و قهوه به صورت سنتی و توسط کشاورزان کوچک انجام می شود.
تفاوتهای منطقه رشد قهوه و کاکائو
- کاکائو بومی مناطق گرمسیری آمریکای جنوبی است، در حالی که قهوه منشاء آفریقایی دارد.
- مناطق اصلی کشت کاکائو شامل غرب آفریقا (بخصوص ساحل عاج)، آمریکای جنوبی (بخصوص اکوادور و کلمبیا) و جنوب شرقی آسیا است. در حالی که قهوه در کشورهای آمریکای لاتین (برزیل، کلمبیا)، آفریقا (اتیوپی، کنیا) و آسیا (اندونزی، ویتنام) به طور گسترده کشت میشود.
- کاکائو به رطوبت بسیار بالا نیاز دارد و اغلب در مناطق جنگلی رشد میکند. قهوه میتواند در طیف وسیعی از شرایط آب و هوایی رشد کند، از مناطق گرم و مرطوب تا مناطق با آب و هوای معتدلتر.
- کاکائو معمولاً در ارتفاعات پایینتر رشد میکند، در حالی که برخی گونههای قهوه در ارتفاعات بالاتر و مناطق کوهستانی رشد میکنند.
- کاکائو نسبت به بیماری ها و آفات حساس تر است و نیاز به مراقبت بیشتری دارد.
مهمترین گونههای گیاه کاکائو
-
کریولو (Criollo)
قدیمیترین و نادرترین گونه کاکائو است. منشا این گونه آمریکیای جنوبی و مرکزی است. دانههای آن طعم بسیار ظریف و میوهای دارند و برای تولید شکلاتهای با کیفیت بالا استفاده میشوند.
-
فورآسترو (Forastero)
رایجترین و مقاومترین گونه کاکائو است بومی آمازون، دانههای آن طعم قوی و تلخی دارند.به دلیل فراوانی و مقاومت، در تولید شکلاتهای تجاری و صنعتی به طور گسترده استفاده میشود.
-
ترینیتاریو (Trinitario)
ترکیبی از کریولو و فور آسترو است. نشانه هایی از طعم ظریف کریولو و مقاومت فورآسترو دارد. این گونه که در ترینیداد و توباگو کشت می شود به دلیل کیفیت خوب و تنوع طعم، در تولید انواع مختلف شکلات استفاده میشود.
ظاهر و طعم | شباهت و فرق کاکائو با قهوه
تفاوت ظاهری کاکائو و قهوه
- دانههای قهوه معمولاً گرد یا بیضی شکل هستند و اندازه آنها کوچکتر از دانههای کاکائو است. دانههای کاکائو بزرگتر و اغلب دارای شکلی نامنظم هستند.
- پودر قهوه معمولاً قهوهای روشن تا تیره است و ذرات آن ریزتر از پودر کاکائو است. پودر کاکائو به رنگ قهوهای تیره و ذرات آن درشتتر است.
- قهوه به صورت مایع و معمولاً به رنگ قهوهای تیره سرو میشود. کاکائو نیز به صورت مایع سرو میشود، اما رنگ آن معمولاً تیرهتر و غلیظتر از قهوه است.
تفاوت طعم کاکائو و قهوه
- قهوه طعمی تلخ و گاهی اوقات اسیدی دارد و عطر آن قوی و مشخص است. کاکائو طعمی شیرینتر و شکلاتی دارد و عطر آن غنی و اغلب میوهای است.
- طعم قهوه به عوامل مختلفی مانند نوع دانه، روش برشته کردن و دمآوری بستگی دارد و میتواند طعمهای مختلفی مانند آجیلی، میوهای، گلدار و یا شکلاتی را داشته باشد. طعم کاکائو نیز به عوامل مختلفی مانند نوع دانه، میزان تخمیر و درصد چربی بستگی دارد و میتواند طعمهای مختلفی مانند میوهای، توتفرنگی، ادویه و یا حتی کمی تلخ را داشته باشد.
شباهتهای قهوه و کاکائو در ظاهر و طعم
- قهوه و کاکائو به رنگ قهوهای هستند.
- قهوه و کاکائو در حالت خالص خود دارای طعمی تلخ هستند.
- هم قهوه و هم کاکائو دارای عطرهای پیچیده و متنوعی هستند.
فرق قهوه با کاکائو چیست
منشأ گیاه
- قهوه از دانههای بو داده شده گیاه قهوه به دست میآید.
- کاکائو از دانههای تخمیر شده و بو داده شده میوه درخت کاکائو تهیه میشود.
طعم و عطر
- قهوه طعمی تلخ و عطر قوی و مشخصی دارد.
- کاکائو طعمی شیرینتر و عطر شکلاتی غنیتری دارد.
ترکیبات اصلی و محتوای آنتی اکسیدانی
- قهوه حاوی کافئین، آنتیاکسیدانها، ترکیبات فنلی و مواد معدنی مانند منیزیم و پتاسیم است.
- کاکائو حاوی تئوبرومین (یک نوع محرک ملایم)، آنتیاکسیدانها، چربیهای سالم و مواد معدنی مانند آهن و منیزیم است.
اثرات بر بدن
- قهوه باعث افزایش هوشیاری، بهبود عملکرد مغز و کاهش خستگی میشود. همچنین میتواند متابولیسم را افزایش داده و به کاهش وزن کمک کند.
- کاکائو به بهبود خلق و خو، کاهش استرس و افزایش انرژی کمک میکند. همچنین دارای خواص آنتیاکسیدانی قوی است که به محافظت از سلولها در برابر آسیب کمک میکند.
تئوبرومین در مقایسه با کافئین قهوه چگونه عمل میکند؟
تئوبرومین و کافئین هر دو آلکالوئیدهای محرک هستند که به ترتیب در کاکائو و قهوه یافت میشوند. این دو ماده شیمیایی اثرات مشابهی بر بدن دارند اما مکانیسم عمل و شدت تأثیر آنها متفاوت است.
تئوبرومین
تئوبرومین نیز مانند کافئین، گیرندههای آدنوزین را مسدود میکند اما با شدت کمتر. تئوبرومین بر روی سیستم عصبی مرکزی و عروقی نیز تأثیرگذار است.
اثرات تئوبرومین
-
- افزایش جریان خون
- گشاد شدن رگهای خونی
- اثر ملین
- اثر ادرارآور
- احساس آرامش و سرخوشی ملایم
کافئین
کافئین با مسدود کردن گیرندههای آدنوزین در مغز عمل میکند. آدنوزین مادهای است که باعث ایجاد احساس خستگی میشود. با مسدود شدن گیرندههای آدنوزین، اثرات خستگی کاهش یافته و احساس هوشیاری و انرژی افزایش مییابد.
اثرات کافئین
-
- افزایش هوشیاری و تمرکز
- بهبود عملکرد فیزیکی
- افزایش ضربان قلب و فشار خون
- تحریک سیستم عصبی مرکزی
- افزایش متابولیسم
مقایسه میزان کافئین کاکائو با قهوه
به طور متوسط، یک فنجان قهوه حدود ۹۵ میلی گرم کافئین دارد. قهوه فوری دارای ۴۰ تا ۱۰۸ میلی گرم کافئین با میانگین ۶۷ میلی گرم است، کاکائو کافئین بسیار کمتری دارد. یک فنجان کاکائو دم کرده حدود ۲ قاشق غذاخوری کاکائو مصرف می کند، بنابراین یک فنجان کاکائو دم کرده تنها حدود ۲۴ میلی گرم کافئین دارد. این تنها ۲۵ درصد از میزان کافئین موجود در قهوه است!
میزان کالری در کاکائو با قهوه
میزان کالری موجود در کاکائو و قهوه به عوامل مختلفی از جمله نوع، مقدار و افزودنیهای آنها بستگی دارد. در حالت کلی، خود دانههای قهوه و کاکائو کالری بسیار کمی دارند. کاکائو خالص کالری بسیار کمی دارد و عمدتاً شامل چربیهای سالم و فیبر است. اما زمانی که به آنها شیر، شکر، خامه و سایر افزودنیها اضافه میکنیم، میزان کالری به طور قابل توجهی افزایش مییابد.
میزان مصرف کاکائو و قهوه
میزان مصرف کاکائو
- کاکائو خالص: مصرف روزانه ۵ تا ۱۰ گرم کاکائو خالص (معادل حدود ۱ تا ۲ قاشق غذاخوری) میتواند فواید سلامتی داشته باشد.
- شکلات تلخ: شکلات تلخ با درصد بالای کاکائو (حداقل ۷۰ درصد) حاوی مقدار کمتری قند و چربی است و مصرف آن به عنوان میان وعده مناسبتر است.
شکلات شیری: به دلیل وجود قند و چربی بالا، مصرف شکلات شیری باید با احتیاط و به مقدار محدود انجام شود.
میزان مصرف قهوه
مصرف ۳ تا ۴ فنجان قهوه (حدود ۴۰۰ میلیلیتر) در روز برای اکثر افراد سالم بیخطر است.
شیر کاکائو یا شیر قهوه
انتخاب بین شیر کاکائو و شیر قهوه بستگی به سلیقه شخصی، نیازهای تغذیهای و اهداف سلامتی شما دارد. هر دو نوشیدنی دارای مزایا و معایبی هستند و میتوانند بخشی از یک رژیم غذایی سالم باشند
شیر کاکائو
مزایای شیرکاکائو
-
- شیر کاکائو به دلیل وجود شکر و چربی، انرژی سریع و طولانیمدتی را فراهم میکند.
- کاکائو حاوی ترکیباتی است که به بهبود خلق و خو و کاهش استرس کمک میکنند.
- کاکائو حاوی آنتیاکسیدانهایی است که از سلولها در برابر آسیب محافظت میکنند.
معایب شیر کاکائو
-
- شیر کاکائو به دلیل وجود شکر و چربی، کالری بالایی دارد و مصرف زیاد آن میتواند باعث افزایش وزن شود.
- مقدار زیاد شکر در شیر کاکائو میتواند باعث افزایش سطح قند خون و افزایش خطر ابتلا به دیابت شود.
شیر قهوه
مزایای شیر قهوه
-
- کافئین موجود در قهوه باعث افزایش هوشیاری و بهبود عملکرد مغز میشود.
- قهوه نیز حاوی آنتیاکسیدانهایی است که از سلولها محافظت میکنند.
- برخی مطالعات نشان میدهند که مصرف قهوه میتواند خطر ابتلا به بیماریهایی مانند پارکینسون و آلزایمر را کاهش دهد.
-
معایب:
- کافئین موجود در قهوه میتواند باعث بیخوابی، اضطراب و تپش قلب شود.
- قهوه اسیدی است و میتواند به مینای دندان آسیب برساند.
از بین شیر کاکائو و شیر قهوه کدام یک را انتخاب کنیم؟
- اگر به دنبال انرژی سریع و بهبود خلق و خو هستید شیر کاکائو انتخاب مناسبی است.
- اگر به دنبال افزایش هوشیاری و بهبود عملکرد مغز هستید شیر قهوه انتخاب بهتری است.
- اگر به دنبال یک نوشیدنی کمکالری و سالمتر هستید میتوانید شیر کاکائو و شیر قهوه را با شیر کمچرب یا بدون چربی و شیرینکنندههای طبیعی تهیه کنید.
- اگر به کافئین حساس هستید از شیر قهوه بدون کافئین استفاده کنید.
- اگر مشکلات گوارشی دارید بهتر است شیر کاکائو و شیر قهوه را با احتیاط مصرف کنید، زیرا ممکن است باعث سوزش سر دل یا نفخ شوند.
جدول مقایسه ترکیبات غذایی کاکائو و قهوه
مقادیر دقیق مواد غذایی موجود در کاکائو و قهوه بسته به نوع دانه، روش فرآوری و افزودنیهای اضافه شده میتواند متفاوت باشد. جدول زیر یک مقایسه کلی را به شما ارائه میدهد.
ماده مغذی | کاکائو (۱۰۰ گرم پودر کاکائو خالص) | قهوه (۱ فنجان، حدود ۲۴۰ میلیلیتر) |
---|---|---|
کالری | حدود ۲-۵ | حدود ۲-۵ |
چربی | زیاد | بسیار کم |
کربوهیدرات | متوسط | کم |
پروتئین | متوسط | کم |
فیبر | زیاد | کم |
کافئین | کم | زیاد |
منیزیم | زیاد | متوسط |
آهن | زیاد | کم |
روی | متوسط | کم |
آنتیاکسیدانها | بسیار زیاد | زیاد |
قهوه بهتر است یا کاکائو
هر دو خوب هستند، اما برای افراد مختلف و در شرایط مختلف، یکی ممکن است مناسبتر باشد. انتخاب بین قهوه و کاکائو به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله هدف از نوشیدن، وضعیت سلامتی،سلیقه شخصی و زمان مصرف. با توجه به مواردی که در بالا در مورد قهوه و کاکائو گفتیم میتوانیم یک نتیجه گیری کلی در مورد انتخاب بین قهوه و کاکائو داشته باشیم.
- اگر به دنبال انرژی سریع و هوشیاری هستید: قهوه انتخاب بهتری است.
- اگر به دنبال بهبود خلق و خو و آرامش هستید: کاکائو گزینه مناسبی است.
- اگر به دنبال یک نوشیدنی سالمتر هستید: هر دو را میتوانید با شیر کمچرب یا بدون چربی و شیرینکنندههای طبیعی مصرف کنید.
سخن پایانی
این که از بین قهوه و کاکائو کدام یک را انتخاب می کنید کاملا به سلیقه، ذائقه و نیاز شما بر میگردد. ولی دست رو هر کدام که بگذارید برنده خواهید بود. قهوه تلخ و انرژی زا یا کاکائو و شکلات شیرین و روحیه بخش. هر کدام لذت خودش را دارد.